رادیوگرافی خارج دهانی
رادیوگرافی خارج دهانی
لترال سفالومتری * PA سفالومتری * PA مندیبل * کالدول * تاون * پانورامیک (OPG) * TMJ (دهان باز - بسته) * ساب منتوورتکس (SMV) * واترز لترال نازال
همان‌طور که از نامش نیز پیداست عکس‌برداری از ناحیه بیرونی دهان انجام می‌شود. در رادیوگرافی خارج دهانی، نوار بر قسمت بیرونی دهان قرار می‌گیرد. در این نوع رادیولوژی دندان علاوه بر اینکه عکس‌برداری از دندان‌ها انجام می‌شود،اطلاعات بسیار خوبی از فک و همچنین جمجمه را در اختیار پزشک معالج قرار می‌دهد. البته مورداستفاده رادیوگرافی خارج دهانی بیشتر به‌منظور عکس‌برداری از فک و جمجمه است و کاربردی در تشخیص بیماری قسمت‌های داخلی دهان ندارد.
ازجمله کاربردهای رادیوگرافی خارج دهانی می‌توان به بررسی رشد و پیشرفت دندان‌ها و همچنین بیماری‌های دندان و دهانی، بررسی دندان‌های تحت‌فشار، بررسی رابطه بین دندان‌ها و فک، بررسی استخوان‌های تمام صورت و همچنین تشخیص بیماری‌های احتمالی استخوان‌های صورت اشاره نمود. البته این نکته نیز برای دندان‌پزشکان حائز اهمیت است که در این نوع رادیولوژی دندان جزئیات بسیار کمتری به تصویر کشیده می‌شود و برای تشخیص مشکلات هر دندان به‌صورت مجزا مناسب نیست.
رادیوگرافی خارج دهانی انواع مختلفی دارد که می‌توان به رادیوگرافی پانورامیک، رادیوگرافی سفالومتری ، رادیوگرافی مخروطی، سی‌تی‌اسکن استاندارد، رادیوگرافی توموگرافی، سیالوگرافی، رادیوگرافی دیجیتالی و ام آر آی اشاره نمود. در رادیوگرافی OPG تمامی ناحیه دندان‌ها به تصویر کشیده می‌شود که شامل مناطق فک پایینی و بالایی می‌شود. رادیوگرافی سفالومتری از یک طرف سر گرفته می‌شود و می‌تواند مشکلات بین دندان و فک را مشخص کند.
در رادیوگرافی مخروطی، دستگاهی به‌صورت چرخشی بر دورتادور سر به حرکت درمی‌آید و می‌تواند از بافت‌های استخوانی، عصب و همچنین استخوان‌ها عکس‌برداری کند. سی‌تی‌اسکن استاندارد به‌منظور بررسی جایگاه و همچنین اندازه ایمپلنت به کار می‌رود و دستگاه از اطراف سر بیمار که در حال خوابیده قرار دارد تصویر برداری می‌کند. رادیوگرافی توموگرافی از انواع رادیوگرافی خارج دهانی است که می‌تواند نواحی کور و پوشیده شده با بافت‌های دهانی دیگر را به‌صورت خطی نشان دهد. برای اینکه پزشک بتواند به مشکلات غدد بزاقی در دهان پی ببرد از روش سیالوگرافی استفاده می‌کند.
در این روش رادیوگرافی خارج دهانی ابتدا رنگ مخصوصی به دهان تزریق می‌رود و سپس دستگاه از طریق اشعه ایکس اقدام به تصویربرداری می‌کند. روش رادیوگرافی دندان به‌صورت دیجیتالی نیز به‌گونه‌ای عمل می‌کند که تصویر را به‌صورت مستقیم و بدون معطلی در همان لحظه به نمایش می‌دهد.
مزایای رادیوگرافی دندانپزشکی دیجیتال
مزایای رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی در مقایسه با اشعه ایکس دندانپزشکی سنتی و آنالوگ قدیمی شامل موارد زیر است:
رادیوگرافی‌های دیجیتال مناطق پنهان کوچکی از پوسیدگی بین دندان‌ها یا زیر ترمیم‌های موجود، عفونت‌های استخوانی، بیماری‌های لثه «پریودنتال» ، آبسه‌ها یا کیست‌ها، ناهنجاری‌های رشدی و تومورهایی را نشان می‌دهد که به‌تنهایی با معاینه چشمی دندانپزشکی قابل‌تشخیص نیست.
رادیوگرافی‌های دیجیتال را می‌توان فوراً در هر مانیتور کامپیوتر مشاهده کرد و برای افزایش کنتراست و جزئیات، با آپشن های تنظیمات، تغییراتی ایجاد نموده و بدون افت کیفیت به‌صورت الکترونیکی به متخصصان منتقل کرد.
تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع مشکلات دندانپزشکی می‌تواند باعث صرفه‌جویی در وقت و پول و نیز احساس درد و ناراحتی کمتر شود.
فناوری ذخیره‌سازی میکرو دیجیتال، امکان ذخیره‌سازی بیشتر حجم زیادی از داده‌ها را در درایوهای کوچک و صرفه‌جویی در فضا را فراهم می‌کند.
رادیولوژی - پانورکس یا پانورمیک OPG
پانورکس چیست؟ مخفف عبارت Orthopantomagram است که پانورکس (Panorex) نیز خوانده می‌شود. این رادیوگرافی، یک عکس‌برداری پانورامیک توسط اشعه ایکس از دندان‌های فک بالا و پایین انجام می‌دهد و نمای دوبعدی مسطح نیم‌دایره از گوش تا گوش را نشان می‌دهد. فناوری X-Ray دندانپزشکی در حال دور شدن از فناوری سنتی به فناوری اشعه ایکس دیجیتال است و از سنسورهای الکترونیکی و رایانه‌ها برای ایجاد تصاویر باکیفیت استفاده می‌کند.
اشعه ایکس دیجیتال امکان بررسی فوری اسکن‌ها را بدون نیاز به انتظار برای ساخت عکس فراهم می‌کند. رادیوگرافی OPG همچنین در به دست آوردن تصاویر باکیفیت بالا در یک مرحله، کاهش تعداد اسکن‌های تکراری لازم و درنتیجه بیمار در مقابل تابش اشعه ایکس کمتر قرار می‌گیرد. عکس OPG که با نام ارتوپانتوموگرافی نیز شناخته می‌شود، نوعی اسکن توسط اشعه ایکس است که نمای پانوراما گسترده از قسمت تحتانی چهره ایجاد می‌کند.
این نوع تصویربرداری می‌تواند تمام دندان‌ها را در هر دو فک ازجمله مواردی که هنوز ظاهرنشده‌اند مانند دندان عقل را روی یک تصویر نشان دهد. همچنین نمایی از استخوان فک و مفصل گیجگاهی (TMJ) را ارائه می‌دهد که فک را به بقیه جمجمه متصل می‌کند. به‌عبارت‌دیگر این نوع تصویربرداری یک بررسی با اشعه ایکس دندانی دوبعدی است که شکل دهان را در یک تصویر واحد که شامل دندان‌ها، فک‌های فوقانی و تحتانی، ساختارهای اطراف و بافت‌ها می‌باشد ضبط می کند. دندان‌پزشکان توسط این روش تشخیصی می‌توانند بسیاری از اختلالات دیگر که با عکس معمولی در جراحی‌های دندانی دیده نمی‌شود تشخیص دهند.
موارد قابل تشخیص توسط OPG دندان
OPG یک معاینه معمول است که توسط دندان‌پزشکان و جراحان دهان و دندان تجویز می‌شود و یک ابزار مهم تشخیصی برای شرایط دهان و دندانی است. این نوع تصویربرداری منطقه وسیع‌تری نسبت به تصویربرداری معمولی داخل دهان ایجاد می‌کند و درنتیجه اطلاعات ارزشمندی در مورد سینوس‌های فک بالا، قرارگیری دندان و سایر ناهنجاری‌های استخوانی را ارائه می‌دهند. این معاینه همچنین برای برنامه‌ریزی درمان برای گذاشتن دندان مصنوعی کامل یا جزئی، بریس، استخراج و کاشت دندان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
عکس OPG دندان همچنین می‌تواند مشکلات پزشکی و دندانپزشکی‌هایی را که شامل موارد زیر می‌باشد، قابل‌تشخیص سازد:
- سینوزیت
- بیماری پریودنتال پیشرفته
- وجود کیست در استخوان‌های فک
- تومورهای فک و سرطان دهان
- آسیب‌دیدگی دندان‌ها ازجمله دندان‌های خردشده
- ارزیابی قبل از کشیدن دندان عقل
- اختلالات فک که همچنین به‌عنوان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ نیز شناخته می‌شوند.
تجهیزات تصویربرداری OPG
این دستگاه پرتونگاری از دو قسمت تشکیل‌شده است که یک قسمت شامل یک لوله اشعه ایکس بوده و قسمت بعدی فیلم اشعه ایکس است که با یک آشکارساز در طرف مقابل قرار دارد. سر بیمار درون محفظه‌ای که دارای استراحتگاه برای چانه، پیشانی و قسمت‌های جانبی صورت می‌باشد، قرار می‌گیرد و یک وسیله که دهان را باز نگه می‌دارد نیز در آن وجود دارد.
مزایای اصلی تصاویر OPG پانورامیک
پوشش گسترده استخوان‌ها و دندان‌ها، ازجمله (TMJ مفصل تمپرو فکی)
تابش دوز کم اشعه به بیمار
راحتی معاینه برای بیمار
قابلیت استفاده در بیمارانی که محدودیت باز کردن دهان دارند
زمان کوتاه برای تصویربرداری و خروجی
مفید در آموزش بیمار و ارائه توصیه‌های لازم
زمانی که بخواهید از دستگاه OPG استفاده کنید، دندان‌پزشک از شما می‌خواهد تا جواهرات و وسایل فلزی موجود در اطراف سر و گردن را بازکنید و کنار بگذارید، زیرا می‌تواند در تصویر گرفته‌شده، تداخل و تأثیر بگذارد. زمان تکمیل OPG معمولاً حدود 3 دقیقه طول می‌کشد، فقط 20 ثانیه از این زمان مربوط به تصویربرداری است.
مزایای انجام تصویربرداری OPG
بعد از انجام این روش هیچ اشعه‌ای در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
پرتوهای ایکس معمولاً هیچ عارضه جانبی در محدوده تشخیصی معمولی ندارند.
از این روش می‌توان برای کودکان بسیار خردسال نیز استفاده نمود.
این تصویربرداری پوشش گسترده از استخوان‌ها و دندان‌های فک ازجمله مفصل گیجگاهی فکی را فراهم می‌کند.
کمک‌های بصری مفید در آموزش بیماران و ارائه موارد
توانایی استفاده در بیمارانی که در باز کردن دهان خود محدود هستند.
پایین بودن دوز پرتودرمانی